Smalle bakstenen. Gevelstenen van de toekomst?

CO2-uitstoot, stikstofcrisis, stijgende gasprijzen… Dat we voor uitdagingen staan, weten we. Nóg vaker rijst de vraag: wat kunnen wíj, de keramische branche, doen? Welke materialen en oplossingen dragen een steentje bij aan de oplossing? In dit blog: het eco-formaat onder de loep. Ofwel: de smalle baksteen.

Laten we meteen met de deur in huis vallen: eco-formaten of smalle bakstenen zijn niet nieuw. Ze bestaan al zeker meer dan 20 jaar. Maar vervangen heeft de smalle baksteen, de ‘normale’ baksteen niet. Hoe kan dat? We kijken eerst eens naar wat smalle bakstenen opleveren en daarna naar de aandachtspunten.

Wat zijn eco-formaat bakstenen? Ofwel: smalle bakstenen?

Eco-formaat bakstenen zijn, op het oog, hele gewone bakstenen. Maar ze zijn simpelweg een stuk smaller. In plaats van de gebruikelijke 100 mm, is deze smalle baksteen zo’n 65 á 70 mm diep. Van buiten zie je dat niet, misschien alleen de kenner. Maar kijk je naar de schil van een gebouw, dan levert dat een aanzienlijk slankere gevel op.

Waarom smalle bakstenen?

Laten we ons eerst die vraag stellen. Een eco-formaat baksteen is zo’n 30% slanker dan een gewone baksteen. Met minder steen houd je meer ruimte over in de spouw. Ruimte voor extra isolatiemateriaal. En dat draagt, zéker op langere termijn, positief bij aan je footprint. Een smalle baksteen kan ook een positieve bijdrage leveren aan de milieuprestatieberekening van een gebouw. Zo scoort een eco-formaat in theorie beter in de berekening dan een gewone baksteen. En het levert daarbij ook nog een lichtere constructie op. Een slankere spouw kan, als je niet voor extra isolatie kiest, ook een ander interessant voordeel opleveren: je houdt namelijk meer m2 aan plattegrond over.

Dan is er het punt van de grondstoffen. Om een smalle baksteen te maken, heb je 30% minder grondstoffen nodig. Dat geldt ook voor de energie. Er kunnen meer bakstenen tegelijk gebakken worden. En dat bespaart gas. Hot item natuurlijk. Bovendien, als je minder vaak stookt voor hetzelfde aantal stenen, wordt ook de CO2-uitstoot minder.

Dat leidt ons naar het volgende praktische punt: transport. Ook dat wordt minder, wat weer de CO2-uitstoot reduceert. En tot slot een menselijk puntje: op de site van Wienerberger, die al langer werkt met eco-formaten, lees je dat de stenen vriendelijker zijn voor de metselaar. Simpelweg omdat die in theorie minder gewicht hoeft te tillen op de bouwplaats.

Zijn er esthetische argumenten om voor een eco-formaat baksteen te kiezen?

In principe zie je aan de buitenkant niet dat de bakstenen smaller zijn. Dus nee. Maar dat hangt ook van de fabriek af. Er zijn ook smalle bakstenen van een langer formaat. Zo is er een leverancier met eco-formaten van 3 cm langer. Dan ga je al richting de langformaten.

Voor wie zijn smalle bakstenen interessant?

Smalle bakstenen zijn interessant voor iedereen met duurzaamheidsambities. Voor architecten die graag authentiek met baksteen willen werken, maar wel op zoek zijn naar duurzame toepassingen: de grondstoffen, CO2-uitstoot, het gasverbruik en de mogelijkheid om woningen meer te isoleren door de dunnere buitenschil. Of, en dat is niet per se een groene maar wel een belangrijke reden, voor het creëren van meer gebruiksoppervlak.

Zijn smalle bakstenen ook goedkoper?

Niet per se. Nu in ieder geval niet. De prijs is dus meestal niet het argument. Waar je trouwens wél op bespaart is mortel. Je hebt immers een minder groot oppervlak om met mortel te bedekken. Dus bespaar je ook daar 30% op. Ook is het assortiment met smalle bakstenen nu nog beperkt. Wienerberger heeft ze sowieso, Vande Moortel en Nelissen ook.

Waar moet je rekening mee houden?

Bij elkaar opgeteld lijken smalle bakstenen behoorlijk wat krachtige eigenschappen te hebben. En dat is wat ons betreft ook zo. Feit is ook: waren er alleen maar voordelen, dan bestonden de 10 cm bakstenen niet meer. De keuze voor een eco-formaat baksteen, vraagt namelijk om een iets andere manier van ontwerpen. En je moet rekening houden met een aantal technische aanpassingen. We zetten er hier een aantal op een rij.

Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat de metselaar meer verwerkingstijd nodig heeft. Dat komt door het draagvermogen. De steen is 65-70 mm breed in plaats van 100, en heeft daarmee dus zeker 30% minder draagvlak. Tegelijkertijd is de zuigkracht van de steen belangrijk. Hoe minder zuigkracht, hoe minder hoog je in één keer kunt opmetselen. De metselaar zal dan na een paar lagen steeds even moeten wachten, om het metselwerk te laten uitharden.

Een goed morteladvies is overigens onmisbaar bij eco-formaten. Vooral de hechtsterkte van de mortel steekt nauw: die zal meestal hoger moeten zijn dan mortels voor reguliere stenen. Geadviseerd wordt om te kiezen voor een doorstrijkmortel in plaats van traditioneel metselen en voegen. Het uiteindelijke resultaat van de gevel is uiteraard minder stabiel. Daarom moet je extra aandacht besteden aan het aantal spouwankers per m2. Het advies is om de fabrikant en de constructeur daar samen goed naar te laten kijken.

Tot slot zul je, vaker dan bij normale bakstenen, ook metselwerkwapening nodig hebben. Die pas je toe in de lintvoegen om de treksterktecapaciteit te verhogen. Een wapeningsnetje wordt dan mee-gemetseld om spanningsconcentraties in het metselwerk op te vangen. Wat weer kans op scheuren van het metselwerk vermindert.

Conclusie: zijn smalle bakstenen de toekomst?

Al met al hebben smalle bakstenen ontzettend veel elementen in zich om toekomstgericht(er) te gaan bouwen. Het is een slimme manier om meer te kunnen isoleren, te besparen op fossiele brandstof en CO2, en tóch authentiek met baksteen te kunnen bouwen. Tegelijkertijd moet je in de praktijk rekening houden met technische aanpassingen. Dan is de vraag: willen en kunnen we deze uitdagingen met elkaar tackelen? Samen met de aannemers en architecten van deze wereld? En is dit hét moment, met alles wat er gaande is? Wij kunnen we daar natuurlijk niet alleen een antwoord op geven. Maar nieuwsgierig kijken, onderzoeken en adviseren doen we graag. Met elkaar, voor de toekomst!